Yatak yaraları vücutta basınca maruz kalan genellikle kemik çıkıntıları üzerindeki yumuşak dokularda dolaşım bozukluğu sonucunda oluşur. Yatak yaraları kronik hastalıkların bir sonucu gibi görünse de ülserlerin başlangıcı genellikle hastalıkların akut dönemine rastlar.
Ülserlerin %63’ü hasta henüz hastanede yatmakta iken gelişmektedir. Kardiovasküler hastalıklar sırasında %41,akut nörolojik bozukluklar sırasında %27 ve ortopedik yaralanmalar sırasında %15 sıklıkta yatak yarası oluşmaktadır. Yatak yaralarının gelişmesindeki en önemli etken basınçtır. Yumuşak dokuların özellikle altındaki kemik çıkıntıları sebebiyle basınç altında kalarak sıkışmaları dokuların beslenememesine neden olur ve devamlı basınç önlenmez ise ülserler ve doku ölümü gelişir. Hastanın genel durum bozukluğu beslenme problemleri, ileri yaş problemleri diyabet ve ödem gibi hastaya bağlı faktörlerde dokunun basınca karşı direncini azaltarak bası yaralarının gelişmesini hızlandırır.
YATAK YARALARININ SINIFLANDIRILMASI
EVRE I
Deride kızarıklık ve ödem vardır. Bası kalkar, iyi bakım yapılırsa hasar geri dönüşümlü olup iyileşme çoğunluklu olur.
EVRE II
Deri altı doku içine ilerlemiş yüzeysel doku ölümü mevcuttur. Cerrahi dışı tedavilerle iyileşme sağlanır.
EVRE III
Deride tam kat doku ölümü vardır. Hasar deri altı dokuya inmiştir. İkincil enfeksiyon eklenirse yara zorlu hale gelir. Geniş lezyonlarda cerrahi girişim gerekir.
EVRE IV
Hasar kemik dokusunu da içine almış kemik çıkıntıya kadar inmiştir. Tedavisi cerrahidir.
EVRE V
Lezyon kemik dokusu eklem ve vücut boşluklarına yayılmıştır. Kemik enfeksiyonu patolojik kırıklar, eklem çıkıkları iç organlarda ağızlaşma olabilir. Bakterilerin dolaşıma geçişi meydana gelebilir. Her zaman ciddi vakalardır tedavisi cerrahidir.
YATAK YARALARININ ÖNLENMESİ
Bası yaralarını önlemek için en etkili yöntem sık sık pozisyon değişimi ve eğer hareket yetisi varsa en hızlı şekilde hastaya hareket kazandırılmasıdır. Hastaların en az 1-2 saat aralıklarla pozisyon değiştirilmelidir. Deri ve yatak bakımı çok önemlidir. Deri her gün sabunlu suyla silinmeli nem kalmayacak şekilde kurulanmalıdır. Derinin kan dolaşımını, dayanıklılığını artırmak amacıyla masaj uygulanmalıdır. Yatak çarşafları temiz ve kuru olmalıdır. Hastanın altındaki çarşafta katlanmalar olmamalıdır. Bası yaralarının açılmasına sebep olabilecek anemi, protein eksikliği, vitamin eksiklikleri, yanlış yapılmış sargı ve adeller, vücut direncini düşürecek faktörler ortadan kaldırılmalıdır.
YATAK YARALARINDA TEDAVİ
Yara temizliğinde kullanılabilecek en ideal solüsyon dokuya zarar vermeyecek olan serum fizyolojiktir. Batikon canlı dokuya zarar verdiği için günümüzde yeni üretilen anti-septikler kullanılmaktadır. Yaranın durumuna göre sistemik antibiyotikler kullanılmalıdır. Yara iyileşmesini hızlandıran;
- Hidroterapi
- Hiperbarik oksijen
- Ultrason
- Elektrik Akımları
- Tropikal olarak kullanılan bazı pomadlar deri eklerinin kaybolmadığı yüzeysel yaralarda faydalanılır
3. 4. ve 5. evrelerde bası yarası tedavisinde cerrahi yöntem kullanılır. Bası yarası tedavisinde başarılı olunabilmesi ölü dokunun temizlenmesi(yaranın cerrahi debritmanı) gerekir.