Genç, yaşlı, kadın, erkek herkesin hayat boyu en az bir defa yaşadığı rahatsızlıklardan biridir idrar yolu enfeksiyonu. Bizlerinde bakım evlerinde ve evde bakılan hastalarda sık sık karşılaştığımız bu tablo dan kurtulmanın yanı sıra önlem almak önceliğimiz olmalıdır.
Yine çeşitli nedenlerle idrar sondası uygulanan bireyler, gebeler, çocuklar ve yaşlılarda enfeksiyonun görülme riski yükseliyor. Ayrıca bireyin bağışıklık sistemini etkileyen şeker hastalığı, kalp hastalığı gibi sistemik kronik hastalıkların varlığı da üriner sistem enfeksiyonu gelişimini daha kolay hale getiriyor. Bu nedenle bağışıklık sisteminizi her zaman güçlü tutmaya özen gösterin.
İdrar yolları enfeksiyonu; Üriner sistemde ortaya çıkan iltihaplanma durumudur, bu enfeksiyon, bakteri mantar ya da virüslerden kaynaklanıyor olabilir. Peki, idrar yolları enfeksiyonu deyince tam olarak ne anlamak gerekir, bu enfeksiyona yol açan etmenler neler ve bu enfeksiyonlardan korunmak mümkün mü
İdrar yolu; böbrekler, idrar kanalları (üreterler), idrar torbası (mesane) ve idrar yolundan (üretra) oluşuyor. Enfeksiyonların yaş ve cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Ayrıca organa göre de farklı isimlerle adlandırılmaktadır.
İdrar yolu enfeksiyonları akut, kronik veya tekrarlayıcı özellik gösterebiliyor. Normalde idrar üriner sistemin dışına çıkana kadar steril olmasına karşın bakteri, mantar ve virüsler farklı yollardan bu steril ortama girerek enfeksiyonlara sebep olurlar. Asendal yol, hematojen yol ve lenfatik yol adı verilen bu nedenlerin en çok rastlananı asendan yoldur.
Hastalık yapıcı patojenlerin alt idrar yolundan mesane ve üst üriner sisteme ulaşmasına asendal yol adı veriliyor. Bulaşma çok büyük oranda aşağıdan yukarıya, yani idrar yolu alt ucundan giren mikroorganizmaların yukarı doğru ilerlemesi ile oluyor. “Kadınlarda alt idrar yolunun erkeklere göre kısa olması ve anüse yakınlığı nedeni ile enfeksiyonlar daha kolay ve daha sık ortaya çıkıyor” Üriner sistem enfeksiyonlarında en sık rastlanan etkenlerin ise barsak bakterileri olduğu bilinmektedir.. Eğer kadınsanız uygun şekilde tuvalet temizliği yaptığınıza emin olun. Demans ve bağımlı bireylerinde tuvalet temizliklerine bakan kişini eşlik etmesi gerekmektedir.
Daha nadir görülmesine karşın enfeksiyonun kan yolu ile (hematojen yolla) idrar yoluna ulaşması da mümkün. Bu durum genelde bireyde kronik bir hastalık ve buna bağlı ilaç kullanımı sonucu görülüyor.
Benzer bir şekilde enfeksiyonun lenf bezleri aracılığıyla idrar yoluna ulaşması da çok daha nadir olsa da olasılıklar arasında. Başka bir hastalık nedeniyle düzenli kullandığınız bir ilacınız var ise ya da lenf yollarında enfeksiyon sorunu yaşıyorsanız bu bilgiyi doktorunuzla mutlaka paylaşın.
Devamlı yenilenen üriner sistem epiteli ve ayrıca idrarın yukarıdan aşağıya doğru gerçekleşen akış yönü sistemin kendisini enfeksiyonlara karşı korumasını sağlıyor. Ancak bu yapının, taş hastalığı, sistemin herhangi bir yerinde tıkanma, yaşlı erkeklerde izlenen benign prostat hipertrofisi gibi idrar akışını bozan bir durum nedeniyle ya da doğuştan gelen yapısal anormallikler yüzünden bozulması, idrar yolu enfeksiyonu riskini artırıyor. Mesaneyi tam boşaltmadan hızlı tuvaletten çıkma gibi hastanın hikayesinin doğu alınması tedaviyi doğrudan etkilemektedir.
Belirtileri değişkenlik göstermektedir;
- İdrar yapmak için acil bir ihtiyaç duyma
- Artan idrara çıkma sayısı
- İdrar yaparken yanma, ağrı veya rahatsızlık
- Alt karın ya da pelviste basınç hissi
- Bulanık veya kokulu idrar
- İdrara çıktıktan sonra mesanenin hala dolu olduğu hissi
- Ateş
- Alt karında, böbreklerde ya da sırtta ağrı
- İdrarda kan
- Yorgunluk
- Mide bulantısı
- Kusma
Yaşlılarda yukarıdaki tipi idrar yolu enfeksiyonu belirtilerinin yanı sıra hafızada karışıklık, dikkat dağınıklığı veya davranış değişiklikleri yaşama gibi ek semptomlar da görülmektedir. Huzursuzluk, sanrı, sosyal çekilme gibi davranış değişikliklerinin kanıtlanmış bir sebebi olmasa da enfeksiyonun sinir sistemine geçtiği düşünülmektedir.
Hastada idrar yolu enfeksiyonu olup olmadığı basit bir idrar analizi ve idrar kültürü ile belirlenebiliyor. İdrar analizi sonrası kesin tanıyı veren idrar kültürü, vücutta enfeksiyon yapan mikroorganizmayı ve saptanan mikroorganizmaya etkili antibiyotiği belirlemeye yarıyor. Sık tekrarlayan ve daha sorunlu seyreden tablolarda ek olarak radyolojik görüntüleme gerekebiliyor.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi
İdrar yolu enfeksiyonu tedavisi için en etkili yöntem ilaç tedavisidir.
standart tedavi, enfeksiyona neden olan bakterileri öldüren antibiyotiklerdir. Mantarlar neden oluyorsa, doktorlar antifungal ilaç reçete edecektir.
Daha iyi hissetmeye başlansa bile, reçeteye göre antibiyotik veya antifungal ilacı tam olarak almaları esastır. Tüm reçeteyi tamamlamak, tüm enfeksiyöz bakterileri yok etmeye yardımcı olacaktır.
Hastalık deliryum veya davranışsal bozukluklara neden oluyorsa, doktorlar enfeksiyon ortadan kalkıncaya kadar antipsikotik ilaç kullanacaktır. Antipsikotik ilaçlar, bu tip semptomları olan bir kişide sıkıntı, ajitasyon ve yaralanma riskini azaltır.
Sepsis, septik şok veya böbrek enfeksiyonuna yol açan daha ileri vakalarda hastaneye yatış ve intravenöz antibiyotik tedavisini gerektirebilir. Sepsis veya septik şoku olan birinin, tıbbi bakım gerektiren diğer tıbbi komplikasyonlara sahip olması yaygındır.
Tedavi edilmeyen üriner sistem enfeksiyonları böbreklere, hatta kana geçebiliyor. Bu durum böbrekler ve mesanede kalıcı hasarlardan ölüme kadar giden çok riskli tablolar ortaya çıkarabiliyor. Bu nedenle erken tanı ve tedavi üriner sistem enfeksiyonlarında da hayati önemde. Ayrıca tedaviye rağmen yakınmaların geçmediği ve 2 hafta içinde tekrar ortaya çıktığı durumlarda hem kültür antibiyogramla enfeksiyona neden olan etkenin araştırılması hem de üriner sistemin radyolojik incelemesi yapılarak altta yatan faktörün varlığının tespiti gerekiyor. Tekrarlayan üriner sistem enfeksiyonlarında uygun antibiyotik tedavisinin yanı sıra uzmanlar tarafından verilen davranış tedavisini uygulamayı da ihmal etmeyin.
İdrar yolu enfeksiyonu riskini azaltmak için ;
- Bol sıvı tüketimi,
- Bağışıklık sistemini güçlü tutun,
- Tuvalet alışkanlığı ve tuvalet temizliği gibi faktörler. Örneğin kadınlarda tuvaletten sonraki temizlik ve kurulamayı vajinadan arkaya doğru yapmak, anüsten mikroorganizma bulaşmasına engel oluyor. Genital bölgeyi her zaman temiz ve kuru tutmak gerekiyor. Cinsel ilişki sonrası idrar yapmak da enfeksiyon riskini azaltıyor.
- Ayrıca idrarınızı tam boşaltmak, bekletmemek,
- Pamuklu iç çamaşırı kullanmak ve çamaşırı her gün değiştirmek de enfeksiyonları önlemeye yardımcı olacak öneriler arasında,
- Ek olarak genital bölgede bölgenin kendi koruyucu sistemlerini bozmamak için kozmetik ürünler kullanımından kaçınmak gerekiyor.Hastaların alt bakımlarında ise ılık su ile ıslatılmış pamuk tercih edilmelidir.
- Sondalı hastalarda sonda değişimlerinin zamanında ve steril bir şekilde yapılması, bakımlarının yapılması önem arz etmektedir.